Regulamin Zespołów Badawczych – ZARZĄDZENIE NR 01/2022
Zespoły badawcze projektu Chrzest Pomorza w dziejach Polski i Europy: jubileusz 900-lecia
ZESPOŁY BADAWCZE
- Religia, tożsamość i region Pomorza Zachodniego
- Biblia Ottona z Bambergu
- Biskup Otton z Bambergu w przestrzeni
pomorskiego Kościoła - Odradzanie się kultu św. Ottona z Bambergu
na Pomorzu i ziemi lubuskiej - Przymus czy dobrowolność przyjmowania Ewangelii?
Idea wolności religijnej w prawodawstwie kościelnym,
historia i teraźniejszość - Pomerania Sacra. Świeci, błogosławieni,
słudzy Boży związani z pomorską i lubuską ziemią - Jubileusz 900-lecia chrztu Pomorza
- misji chrystianizacyjnej św. Ottona z Bambergu.
Pomoce liturgiczno-katechetyczno-pastoralne - Jubileusz 900-lecia chrztu Pomorza
- misji chrystianizacyjnej św. Ottona z Bambergu.
Upamiętnienie jubileuszu w dziełach sztuki sakralnej
i w monografiach naukowych - Szlak św. Ottona
- Historia świętości – świętość w historii
- Po co i jak uczyć w szkole o chrzcie Pomorza?
- Dodatkowe działania w ramach Projektu
Opis działań
Celem badań jest podjęta w kontekście 900-lecia chrztu ziem pomorskich próba odpowiedzi na pytanie jakie zachodzą związki pomiędzy rozmaitymi wymiarami religijności a uwarunkowaniami społeczno-kulturowymi oraz regionalnymi Pomorza Zachodniego wraz z uwzględnieniem potencjału modernizacyjnego tego regionu Polski. Istotną kwestią pozostaje odpowiedź na pytanie, na ile natura, natężenie oraz specyfika analizowanej więzi w społeczności lokalnej poczucie tożsamości regionalnej, poczucie „bycia u siebie”, wpływa na postawy religijne mieszkańców.
Dzięki wynikom badań (tak zrealizowanych w oparciu o źródła, jak i empirycznych) możliwe będzie poszerzenie wiedzy nie tylko na temat specyfiki Pomorza Zachodniego, ale przede wszystkim uwarunkowań religijności mieszkańców Pomorza Zachodniego. Takie badania nie były dotąd realizowane.
Realizacja
Relacja z prac podzespołu socjologicznego w Zespole badawczym „Religia – tożsamość – Pomorza Zachodniego”
W czwartek 9 listopada o godz. 18.00 w szczecińskim Centrum Dialogu “Przełomy” zaprezentowane zostały najnowsze badania socjologiczne dotyczące tożsamości lokalnej i regionalnej mieszkańców Pomorza Zachodniego. Badanie zrealizowane zostało w ramach projektu: Chrzest Pomorza w dziejach Polski i Europy: jubileusz 900-lecia. W ramach prac zespołu badawczego “Religia – tożsamość – region Pomorza Zachodniego” opracowane i wykonane zostały badania dotyczące wymiarów tożsamości lokalnej, regionalnej oraz więzi mieszkańców Pomorza Zachodniego z tymi terenami. Prezentowane wyniki były pierwszymi wnioskami z badań ilościowych, które zrealizowane zostały w maju-czerwcu 2023 roku na reprezentatywnej próbie 1103 respondentów. Czy na Pomorzu Zachodnim czujemy się u siebie? Czy mężczyźni doceniają bardziej walory swoich miejsc zamieszkania, niż kobiety? Czy nasza tożsamość jest bardziej lokalna czy regionalna, czy może w ogóle jej nie ma? Czy mieszkańcy Pomorza Zachodniego różnią się od mieszkańców innych części Polski? To tylko niektóre z pytań, na które odpowiadają badania.
GENEZA TOŻSAMOŚCI MIESZKAŃCÓW POMORZA ZACHODNIEGO
Jak wynika z badań 62% respondentów ma w pokoleniu rodziców i dziadków którzy są już rdzennymi mieszkańcami Pomorza Zachodniego. Natomiast 67% ankietowanych wskazuje, że oboje rodzice pochodzą z tych terenów. To oznacza, że oddalamy się już od „napływowości” jako cechy wyróżniającej ten teren. Co więcej, 57% badanych to urodzeni w obecnym miejscu zamieszkania, zaś 43% badanych to osoby osiedlone w miejscu zamieszkania, ale spośród tej grupy 63% z nich to osoby osiedlone z innych części obecnego województwa zachodniopomorskiego. Biorąc pod uwagę kierunki napływu osiedlonych spoza województwa zachodniopomorskiego w pierwszej kolejności jest to Wielkopolska (16,9%), Pomorze Gdańskie (14%) oraz Mazowsze (9,9%).
POSTAWY BADANYCH WOBEC MIEJSCA ZAMIESZKANIA
Wyniki wskazują także, że mężczyźni wykazują bardziej pozytywne postawy wobec swoich miejsc zamieszkania niż kobiety (63% względem 54% kobiet), a biorąc pod uwagę zamieszkanie to mieszkańcy miast (zwłaszcza większych) deklarują wyższy poziom waloryzacji swoich miejsc zamieszkania niż mieszkańcy wsi. Biorąc pod uwagę wiek najwyższe wskaźniki waloryzacji obecne są wśród mieszkańców powyżej 55 roku życia, a najniższe w przypadku najmłodszych badanych (18-24 lata). Rodzi się w tym miejscu pytanie, na ile ta niska waloryzacja wśród najmłodszych mieszkańców Pomorza Zachodniego stanowić będzie potencjał odpływowy. Warto też zauważyć, że mieszkańcy Pomorza Zachodniego opisują się i identyfikują przede wszystkim w wymiarze narodowym jako Polacy (73% wskazań), Europejczycy (38,8% wskazań). Odniesienie identyfikacyjne do Pomorza Zachodniego wskazało 19,7% badanych. Mała ojczyzna to przede wszystkim dom rodzinny i własna miejscowość, znikome natomiast jest identyfikowanie w wymiarze regionalnym. Pomimo tego mieszkańcy Pomorza Zachodniego doceniają walory regionu, szczególnie ekologiczny turystyczne przyrodnicze kulturowe najniżej kwestie związane ze skomunikowanym z pozostałymi częściami kraju wysoką jakość dróg oraz potencjał rozwoju porównując dane regularnie pojawiającymi się wynikami zestawień statystycznych prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny uczestnicy panelu zwrócili uwagę że to co wyróżnia mieszkańców pomoże go od mieszkańców innych regionów polski to późniejsze zawieranie małżeństw wyższy wskaźnik rozwodów zwrócenie uwagi w wydatkach w większym stopniu na konsumpcję bieżącą niż na inwestycje bardzo konsekwentnie i precyzyjnie deklarowany poparcie polityczne oraz niskie wskaźniki religijności.
RELIGIJNOŚĆ MIESZKAŃCÓW POMORZA ZACHODNIEGO
W zakresie religijności należy podkreślić, że dane pozyskane w badaniu w zakresie deklaracji wyznania religijnego pokrywają się z danymi uzyskanymi w spisie powszechnym z 2021 roku. W obydwu przypadkach odsetek deklarujących przynależność do Kościoła rzymskokatolickiego warto zauważyć wzrost osób niedeklarujących żadnego wyznania religijnego (18% wskazań, wzrost o 12 punktów procentowych) oraz osób deklarujących obojętność religijną (18,1%) i niewiarę (14,6%). Wiarę religijną zadeklarowało w badaniu 33,6% respondentów (względem 44% w badaniu z roku 2019) natomiast 6% badanych określiło siebie jako głęboko wierzący. W przypadku autodeklaracji praktyk religijnych dane z badań pokrywają się z prezentowanym przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego wskaźnikami dominicantes. W obydwu przypadkach wskaźnik praktykujących co niedzielę wyniósł 16%. 26,5% badanych zadeklarowało się jako niepraktykujący, natomiast 21% wskazało, że praktykuje rzadziej niż raz na rok.
Wyniki prezentowali: z ramienia Instytutu Nauk Teologicznych ks. dr Remigiusz Szauer – Katedra Teologii Praktycznej (opis społeczno-demograficzny badania, małe ojczyzny, religijność mieszkańców Pomorza Zachodniego) oraz z ramienia Instytutu Socjologii – prof. US dr hab. Maciej Kowalewski (moderator),dr Włodzimierz Durka (historia badań tożsamości mieszkańców Pomorza Zachodniego i aktywność społeczna na Pomorzu Zachodnim) dr Robert Bartłomiejski, (morskość-miasta portowe), dr Albert Terelak i dr Sebastian Kołodziejczak (więzi, zakorzenienie mieszkańców Pomorza Zachodniego).
Po zakończeniu prezentacji odbyła się dyskusja, którą podsumowała Agnieszka Kuchcińska-Kurcz – kierownik Centrum Dialogu “Przełomy”.
Opis działań
Działalność misyjna Kościoła ma swoje teologiczne źródło w nakazie misyjnym Jezusa Chrystusa: „Idźcie i nauczajcie wszystkie narody”. Na przestrzeni wieków zmieniały się formy prowadzenia misji. Stałym jej elementem, jej treścią, jest Biblia.
Projekt badawczy BOB zmierza do odtworzenia „środowiska biblijnego” Ottona z Bambergu. Z powodu braku bezpośrednich źródeł np. pism Ottona, które mogły świadczyć o miejscu Biblii w jego koncepcji misji prowadzonej na Pomorzu Zachodnim, kwerendy archiwalne przeprowadzone w miejscach związanych z życiem Ottona (Bamberg, Gniezno, Płock i inne) zmierzają do odtworzenia jego „biblijnego środowiska”. Zostaną opisane dostępne w archiwach egzemplarze Biblii pochodzące z okresu XI i XII, komentarze i inne źródła do odtworzenie kościelnego środowiska biblijnego tego okresu.
W badaniach szczególna uwaga zostanie zwrócona na opisy misji prowadzonych w tym samym okresie w innych miejscach zwłaszcza na terenie Skandynawii. Zgromadzony materiał może się okazać pomocny do przeprowadzenia porównań z misją Ottonową.
Realizacja
Zostały zrealizowane kwerendy archiwalne i kwerendy biblioteczne czego owocem jest raport : „Projekt Biblia Ottona z Bambergu – raport”, którego autorami są: dr Piotr Goniszewski, ks. dr hab. Cezary Korzec, prof. US, ks. dr hab. Jarosław Nowaszczuk, prof. US, prof. dr hab. Stanisław Rosik, ks. dr Michał Sołomieniuk
Ks. dr hab. Grzegorz Wejman, prof. US przygotował opis bibliograficzny materiałów źródłowych dotyczących: Wspomnień liturgicznych św. Ottona; Życiorysów św. Ottona; Źródeł liturgicznych związanych z kultem św. Ottona: mszałów, kalendarzy, psałterzy, lekcjonarzy, graduałów.
Opis działań
Praca nad publikacją wpisuje się w wymiarze naukowym w podejmowany trud przeżywania 50. rocznicy powołania diecezji szczecińsko-kamieńskiej w 2022 r., której św. Otton z Bambergu od 24 września 1972 r., obok Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła jest drugim jej patronem – na mocy dekretu prymas Polski kard. Stefana Wyszyńskiego i 900-lecie pierwszej wyprawy misyjnej biskupa bamberskiego na Pomorze – zaplanowane na 2024 rok.
Zawarta treść w niniejszej monografii ukazuje postać bp. Ottona z Bambergu i jego osiągnięcia w dwóch wyprawach ewangelizacyjnych na Pomorze, z uwzględnieniem misyjnego szlaku, na tle sytuacji politycznej i kościelnej tych ziem, a także rozwój kultu Świętego Biskupa, jako Apostoła Pomorza i Patrona – na tle zmieniającej się tutaj na przestrzeni dziejów organizacji kościelnej – szczególnie w przestrzeni katolickiej i to głównie w ramach granic archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. Wymiar edukacyjny zyskuje tutaj również wielką wagę, ze względu na wspomniane jubileusze.
Realizacja
Na początku listopada 2022 r. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego dodrukowało monografię “Biskup Otton z Bambergu w przestrzeni pomorskiego Kościoła” w ilości 600 egzemplarzy.
Krótki opis monografii:
Papież Jan Paweł II, będąc w Szczecinie 11 czerwca 1987 r. podczas III podróży apostolskiej do Polski, w bazylice katedralnej pw. św. Jakuba Apostoła wypowiedział znamienne słowa: „Niech jego (św. Ottona) relikwie tu, w tej katedrze, będą otaczane najgłębszą czcią, bo Kościół w Polsce otacza głęboką czcią wszystkich tych, którzy głosili mu Ewangelię, bez względu na to skąd pochodzili, czy z krajów słowiańskich, czy z Irlandii, czy z krajów germańskich. Przychodzili w imię Chrystusa i przychodzili jako nasi bracia…”[1].
Publikacja publikacja wpisuje się w wymiarze naukowym w 50. rocznicę powołania diecezji szczecińsko-kamieńskiej, przeżywaną w 2022 r., której drugim patronem, obok Najświętszej Maryi Panny Matki Kościoła, jest św. Otton z Bambergu – od 24 września 1972 r., na mocy dekretu prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego[2] i 900-lecie pierwszej wyprawy misyjnej biskupa bamberskiego na Pomorze – zaplanowane na 2024 r.
Zawarta treść w niniejszej monografii ukazuje postać bp. Ottona z Bambergu i jego osiągnięcia w dwóch wyprawach ewangelizacyjnych na Pomorze, z uwzględnieniem misyjnego szlaku, na tle sytuacji politycznej i kościelnej tych ziem, a także rozwój kultu świętego biskupa, jako Apostoła Pomorza i Patrona – na tle zmieniającej się tutaj na przestrzeni dziejów organizacji kościelnej – szczególnie w przestrzeni katolickiej i to głównie w ramach granic archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej.
Na zaproszenie polskiego księcia Bolesława Krzywoustego, i przez niego finansowaną, podjął się pierwszej wyprawy misyjnej na Pomorze, którą dokończył podczas drugiej, kontynuując ją już na koszt własnej diecezji. Znajomość osobista tych wielkich mężów oraz niestrudzony wysiłek bamberskiego biskupa, przyniosła wielki sukces ewangelizacyjny w postaci chrystianizacji Pomorza Przedniego i Tylnego, którego zaczątkiem był rozwoju sieci parafialnej, a dopełnieniem powołanie przez papieża Innocentego II biskupstwa pomorskiego ze siedzibą w Wolnie 14 października 1140 r. na czele z bp. Wojciechem. Stąd też nadany mu tytuł Apostoła Pomorza w pełni oddaje dzieło, którego dokonał.
Po ogłoszeniu go świętym w 1189 r., stał się Patronem tych ziem. Kult mu oddawany miał różne okoliczności w zależności o aktualnej sytuacji organizacyjnej Kościoła. W czasie trwania biskupstwa kamieńskiego wyrażał się troską ze strony dworu książęcego, jak i kapłanów oraz wiernych tych miejsc w których ewangelizował, albo przez które przechodził. Ta jego opieka szczęśliwie towarzyszyła pomorskiemu Kościołowi do czasu upadku biskupstwa kamieńskiego w 1545 r.
Protestantyzm, odrzucający kult świętych, doprowadził do zaniechania tegoż w stosunku do osoby św. Ottona. Dopiero odradzająca się diaspora katolicka przywracała mu należą cześć w postaci nowych kościołów jemu poświęconych – Słupsk, Kostkowo, Pyrzyce, Kamień, Szczecin, jak również kult relikwii – Stargard, Szczecin – budowę studzienek w Pyrzycach i Cerkwicy i organizację uroczystości ku jego czci w 1924 r. – jubileusz 800-lecia chrystianizacji Pomorza Zachodniego.
Po II wojnie światowej w Kościele gorzowskim zabrakło miejsca na kult św. Ottona. Koncentrował się on głównie na Pięciu Braciach Męczennikach Polski z Międzyrzecza, a centrum duchowym stało się sanktuarium Matki Bożej Cierpliwie Słuchającej w Rokitnie. Znaczna część społeczeństwa polskiego, miejsca i budowle związane z czcią św. Ottona postrzegała jako relikty wrogiego kultu germańskiego świętego. Stąd też w dużej mierze starano się edukować nową ludność poprzez historiografię. Niejako w kontrze do niemieckiej – coraz bogatszej polskiej – budującej nową polską przestrzeń Ziem Odzyskanych, obok polityków i działaczy społecznych włączali się naukowcy i kapłani. W nurt ten doskonale wpisywała się narracja pomorskich wypraw misyjnych bp. Ottona z Bambergu zainicjowanych przez księcia polskiego Bolesława Krzywoustego, podkreślano również związki Ottona z Polską, propolską działalność misjonarzy oraz łączności biskupstwa pomorskiego z archidiecezją gnieźnieńską.
Dopiero powstała, 28 czerwca 1972 r., diecezja szczecińsko-kamieńska odnowiła kult św. Ottona jako swojego drugiego patrona po Najświętszej Maryi Pannie Matce Kościoła. Nieocenionym darem obecności św. Ottona na Pomorzu są jego relikwie w katedrze w Szczecinie, w bazylice św. Jana Chrzciciela w Szczecinie, konkatedrze w Kamieniu Pomorskim i w kościele pw. Wniebowzięcia NMP w Pyrzycach. Nadto od 2006 r. św. Otton jest Patronem Pyrzyc. Poza tym wierni nawiedzają studzienki jemu poświęcone w Pyrzycach i Cerkwicy. Smuci mała liczba parafii mu poświęconych i jeszcze mniejsza liczba kościołów – tylko jeden w Grzymiradzu w parafii Smolnica; chociaż wymiar materialny kultu jest widoczny w Szczecinie i poza miastem Gryfa. Niemniej pojawiają się sympozja naukowe i wyjątkowo cenne publikacje naukowe, odkrycia archeologiczne w Lubiniu, plenery malarskie, konkursy, pielgrzymki, publikacje popularnonaukowe dla dzieci, modlitwy litanijne i brewiarzowe, hymny, Dni Ottonowe, a także uroczystości. Począwszy od tej wyjątkowej – z okazji 850-lecia pierwszej misji chrystianizacyjnej na Pomorze – obchodzonej w dniach 7-8 września 1974 r. w Szczecinie, poprzez kolejne w latach 1989-2015, aż do oczekiwanej w 2024 r. – 900-lecia pierwszej wyprawy pomorskiej św. Ottona z Bambergu.
[1] G. Wejman i A. Rasmus (oprac.), Jan Paweł II w Szczecinie, Szczecin 2002, s. 41.
[2] Stefan kard. Wyszyński, Dekret o ustanowieniu patronów diecezji szczecińsko-kamieńskiej, z dn. 24.09.1972 r., „Prezbiterium” (1973), nr 1-2, s. 18.
Opis działań
- Odtworzenie procesu tworzenia ośrodków duszpasterskich,
- architektura i wystrój obiektów sakralnych,
- podtrzymywanie kultu, liturgia, nabożeństwa,
- materialne ślady historyczne pochodzące z wykopalisk archeologicznych.
Opis działań
Działania mają na celu zbadanie:
- aspektów prawnych prowadzenia misji wśród pogan w średniowieczu oraz poszanowania wolności religijnej,
- skuteczności misji wśród pogan,
- rozwoju idei wolności religijnej w prawodawstwie kościelnym,
- aktualnych norm kanonicznych dotyczących prawa do wolności religijnej,
- ewolucji prawodawstwa kościelnego dotyczącego wolności religijnej.
Badania obejmują zagadnienia związane z prawem kanonicznym, teologią, historią i filozofią prawa. Mogą służyć ukazaniu środowiska prawnego działalności Ottona z Bambergu oraz dzisiejszych norm dotyczących zasad głoszenia Ewangelii nieochrzczonym.
Opis działań
Historia Kościoła katolickiego znaczona jest dziejami świętych, którzy w swoim życiu potrafili w pełni zrealizować Ewangelię Jezusa Chrystusa lub ponieśli męczeńską śmierć za wiarę. Bez świętych chrześcijaństwo byłoby anonimowe i bezbarwne.
Celem niniejszego opracowania jest ukazanie świętych, błogosławionych, sług i służebnic Bożych, którzy przeszli przez ziemię pomorską i lubuską i ją uświęcili. Niektórzy z nich urodzili się na ziemi pomorskiej i lubuskiej, inni przybyli tutaj jako misjonarze, czy duszpasterze Kościoła, a jeszcze inni związali z nią swoje życie i twórczą działalność. Wszyscy stali się chlubą i ozdobą tych ziemi. Na przestrzeni minionego tysiąclecia oprócz 6 świętych misjonarzy z tą ziemią związane były: 3 osoby święte, 7 błogosławionych oraz 4 osoby – słudzy Boży.
Opis działań
Promocja i przygotowanie do jubileuszu 900-lecia chrztu Pomorza Zachodniego.
W opracowanym zbiorze znajdą się teksty liturgiczne związane ze św. Ottonem, materiały katechetyczne i zestaw (zestawy) wybranych tekstów opartych na żywotach św. Ottona z Bambergu. Całość opracowania poprzedzi zarys historii życia i działalności, a także duchowości Apostoła Pomorza.
Realizacja
W listopadzie 2023 r. została wydana monografia zbiorowa pod redakcją ks. dra Andrzeja Krzystka “Jubileusz 900-lecia misji chrystianizacyjnej św. Ottona biskupa bamberskiego w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej”.
Opis działań
Celem badań jest upamiętnienie jubileuszu 900-lecia w formach trwałych sztuki sakralnej. W zakresie projektu mieści się projekt baptysterium 900-lecia, drzwi do kościoła wykonane w odlewie z brązu, tablica pamiątkowa.
W projekt badawczy wpisują się monografie naukowe ukazujące konsekwencje chrztu Pomorza w ważnych dla archidiecezji strukturach takich jak Wydział Teologiczny na Uniwersytecie Szczecińskim, bazylika katedralna i kościół pw. św. Jana Pawła II, jako wotum wielkiego jubileuszu. W ramach badań powstaną następujące monografie naukowe:
- Proces tworzenia Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Szczecińskim (2022)
- Baptysterium 900-lecie chrztu Pomorza (2023)
- Katedra szczecińska – istotne miejsca przestrzeni liturgicznej. Studium historyczno-teologiczno- liturgiczne (2024)
- Hermeneutyka przestrzeni liturgicznej kościoła pw. św. Jana Pawła II w Szczecinie (2025)
Realizacja
1. Baptysterium 900-lecie chrztu Pomorza
W trakcie badań pod kierunkiem ks. dr. Andrzeja Krzystka z Instytutu Nauk Teologicznych zrealizowano projekt kompozycji rzeźbiarskiej chrzcielnicy upamiętniającej jubileusz 900-lecia chrztu Pomorza. Celem działań jest upamiętnienie jubileuszu w dziełach sztuki sakralnej.
Projekt został zrealizowany w „Pracowni rzeźby – Bieniewo” przez artystę rzeźbiarza Pawła Pietrusińskiego. Artysta opracował projekt realizując wytyczne do jego wykonania przygotowane przez kierownika zespołu badawczego ks. dr. Andrzeja Krzystka. Na podstawie opracowania powstało baptysterium które przeznaczone jest do budowanego w Szczecinie kościoła pw. św. Jana Pawła II, który stanowi wotum archidiecezji z okazji jubileuszu chrztu Pomorza.
Opis działań
Celem badań jest próba odtworzenia szlaku misyjnego św. Ottona na Pomorzu Zachodnim. Sięgając do źródeł historycznych, najnowszych opracowań naukowych dotyczących misji rechrystianizacyjnej św. Ottona podejmie się wysiłek opracowania Szlaku Ottonowego, który będzie mógł być kolejną propozycją zarówno pielgrzymkową, kulturową jak i turystyczną na terenie Pomorza Zachodniego. Badania, oprócz celu ściśle naukowego, mają także za zadanie promowanie dziedzictwa kulturowego Pomorza Zachodniego i lokalnej turystyki religijnej.
W ramach działań planuje się nawiązać współpracę z Urzędem Marszałkowskim oraz miejscowościami związanymi z misją św. Ottona z Bambergu w celu promocji Szlaku Ottonowego wśród mieszkańców regionu.
Realizacja
W październiku 2023 r. został wydany przewodnik turystyczno-pielgrzymkowy “Szlak św. Ottona”.
Opis działań
Badania wpisują się w obchody rocznicy 900-lecia misji ewangelizacyjnej Pomorza, które było dziełem św. Ottona z Bambergu. Działalność Apostoła Pomorza będzie rozważana w szerszej perspektywie, na tle innych świętych postaci, które odznaczały się charyzmatem misyjności albo byli związani z tymi terenami, tworząc lokalny Kościół. W doświadczeniu Kościoła widzimy bowiem wzajemne oddziaływanie na siebie poszczególnych osób ogłoszonych świętymi i błogosławionymi. Co warte podkreślenia, dostrzegalna jest także swoista trwałość ich żywotów przez kolejne wieki – w pobożności oraz pamięci ludu Bożego. Badając więc historię lokalnego Kościoła i lokalnych ziem, na styku teologii i historii, chcemy podjąć naukową refleksję o fenomenie historii świętości Ottona z Bambergu, ale także innych postaci, jak np. bł. Dorota z Mątów, które ukształtowały pomorski Kościół. Aby zrozumieć jak złożony i wieloetapowy był ten proces kształtowania się Kościoła właśnie w tym aspekcie świętości konieczne jest nie tylko teologiczne spojrzenie na fenomen świętości i poszczególne hagiografie, ale także podjęcie refleksji nad skomplikowanymi historycznymi losami pomorskiego Kościoła. Kontekstem, zarówno w wymiarze teologicznym, jak i historycznym jest także misyjność, jako wyraz dynamizmu rodzącego się polskiego Kościoła i jeden z fundamentalnych wymiarów samorozumienia Kościoła.
Jedną z propozycji stworzenia przestrzeni do takiej refleksji jest projekt organizacji ogólnopolskiej konferencji naukowej pn. Misja świętości jako konstytutywny wymiar Kościoła na przykładzie historii Pomorza. Konferencja ta będzie platformą wymiany myśli i owoców badawczej pracy dla specjalistów z dziedziny teologii i historii.
Konferencja zostanie zorganizowana w Wyższym Seminarium Duchownym Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej, w którym mieści się siedziba Instytutu Teologicznego w Koszalinie. Zakładamy bowiem, że konferencja będzie interesującą propozycją poszerzenia wiedzy dla studentów i słuchaczy tego Instytutu. Oprócz możliwości uczestnictwa stacjonarnego zaplanowano także transmisję on-line (na żywo), co pozwoli wysłuchać wykładów zaproszonych gości także innym osobom, które nie będą mogły być obecne stacjonarnie. Przyczyni się to do popularyzacji i upowszechnienia prezentowanych zagadnień, a także ułatwi zdalny udział osobom z innych części kraju lub o ograniczonej mobilności.
Druga część działań dotyczy przygotowania i organizacji warsztatów dla nauczycieli: jednego dla nauczycieli historii i jednego dla nauczycieli religii. We współpracy z Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie zostanie zaprojektowany kurs doszkalający dotyczący tematyki historii Ottona i chrztu Pomorza oraz znaczenia tych faktów dla historii Polski; w przypadku nauczycieli religii aspekt historyczny będzie także uzupełniony refleksją o świętości oraz elementami historii Kościoła lokalnego. Ma to wyposażyć nauczycieli w narzędzia merytoryczne do przeprowadzenia lekcji inspirowanych tą tematyką, adekwatnie do nauczanego przedmiotu. Wymiar wiedzy zostanie uzupełniony o opracowanie właściwych narzędzi dydaktycznych (np. kart pracy), które będą cennym wsparciem do poprowadzenia zajęć o tej tematyce.
Jednym z ważniejszych wniosków, wynikających z prac prowadzonych przez zespół badawczy w ubiegłym roku było spostrzeżenie istotnego podobieństwa pomiędzy czasami misji Ottona i współczesnością. Analizy historyczno-teologiczne pozwoliły dostrzec, że w dziejach istnieją wyzwania uniwersalne, na które można szukać adekwatnej odpowiedzi dzięki znajomości historii. Wśród szczegółowych tematów związanych z misją Ottona wyłoniły się takie wątki, jak m.in.: misyjność Kościoła/ewangelizacja, ideał świętego/biskupa, kulturotwórcza rola narodu i społeczności lokalnej oraz edukacyjno- wychowawcza funkcja Kościoła.
W kolejnych przedsięwzięciach zespołu badawczego planujemy podjąć te i związane z nimi wątki. Chcemy aby postać i dzieje Ottona stały się punktem wyjścia dla rozważań o współczesności. I tak, jak misja biskupa z Bambergu jest jakoś reprezentatywna dla kontekstu jego czasów, tak podobnie na przewodnika po współczesności wybraliśmy jedną z ważniejszych postaci współczesnego Kościoła i Polski – Jana Pawła II. Obydwie postacie, jak i podejmowane przez nich wątki będą pretekstem do debaty nad kondycją i wyzwaniami współczesności. Ta część projektu będzie realizowana we współpracy z katolickim stowarzyszeniem „Civitas Christiana” (oddział w Koszalinie). Jest to instytucja, zajmująca się m.in. popularyzacją wiedzy, a szczególnie jej bliski są wątki kultury i tożsamości. Dzięki lokalnemu zakorzenieniu instytucja ta może poszczycić się istotnym oddziaływaniem na lokalną społeczność.
W ramach realizacji projektu zaplanowano cykl popularno-naukowych wykładów, uzupełnionych o otwarte debaty. W roku akademickim 2023/2024 zaplanowano dziewięć około dwugodzinnych spotkań, które odbędą się w koszalińskiej siedzibie Civitas Christiana. Na spotkaniach będą zapraszani zarówno naukowi eksperci (z Uniwersytetu Szczecińskiego i z innych ośrodków naukowych), jak i popularyzatorzy tych treści. Każde spotkanie będzie składało się z teoretycznego wprowadzenia oraz debaty – najpierw pomiędzy zaproszonymi gośćmi, a w dalszej części spotkania otwartej także dla wszystkich uczestników spotkania. Zgodnie z zarysowaną wyżej tematyką spotkania zostały podzielone na trzy bloki tematyczne: nowa ewangelizacja (wokół pojęć: misji/ewangelizacji, pamięci i historii oraz świętości), nowy człowiek (wokół zagadnień: młodzieży, małżeństwa i rodziny) i katolicka nauka społeczna (tematy: ekonomia, rola narodu i państwa).
Realizacja
1. Ogólnopolska konferencja naukowa pt. „Świętość Kościoła na przykładzie historii Pomorza”
Konferencja odbyła się 5 listopada 2022r. w auli Wyższego Seminarium Duchownego w Koszalinie.
Obrady zostały podzielone na dwa bloki.
Pierwszy dotyczył postaci św. Ottona z Bambergu. Zaplanowano tam trzy wykłady, natomiast ze względu na nagłą nieobecność pierwszej prelegentki odbyły się dwa. Pierwszy wykład wygłosił prof. dr hab. Stanisław Rosik, historyk pracujący na Uniwersytecie Wrocławskim, specjalizujący się w zagadnieniach związanych z historią polskiego i powszechnego średniowiecza, jeden z najlepszy polskich specjalistów od postaci św. Ottona. Jego wykład dotyczyły osoby biskupa Bambergu, przede wszystkim w aspekcie różnorodności spojrzenia w źródłach historycznych, którymi dysponujemy na jego temat. Drugi wykład, przygotowany przez bpa prof. dr. hab. Henryka Wejmana, teologa duchowości z Uniwersytetu Szczecińskiego, stanowił poszerzającą, duchową refleksję na temat postaci Ottona, ale także istotnych rysów jego duchowości, które mogą być inspirujące także dla współczesnego człowieka.
Drugi blok wykładów dotyczył przede wszystkim innych świętych, związanych z dawną historią Pomorza. Ks. prof. dr hab. Janusz Królikowski, pracownik Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, przedstawił swoje wyniki badań na temat nieznanych szerzej źródeł historycznych o misji św. Wojciecha. W drugim wykładzie dr hab. Katarzyna Parzych-Blakiewicz, prof. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego przedstawiła historyczno-duchowy rys biograficzny bł. Doroty z Mątowów. Ostatni, podsumowujący wykład wygłosił ks. prof. dr hab. Ireneusz Werbiński, wybitny polski hagiolog, pracownik Kolegium Jagiellońskiego – Toruńskiej Szkoły Wyższej. Prelegent podjął się przedstawienia tematu świętości w różnych życiowych powołaniach.
Obydwa panele kończyły się otwartą dyskusją, którą umożliwiła włączenie się w debatę także słuchaczom konferencji. Stacjonarnie w konferencji uczestniczyli przede wszystkim klerycy Wyższego Seminarium Duchownego w Koszalinie, słuchacze Instytut Teologicznego w Koszalinie, a także inne osoby zainteresowane historią Kościoła na Pomorzu. Nauczyciele biorący udział w konferencji mieli możliwość otrzymania zaświadczenia z tego wydarzenia, jako realizacji jednej z form doskonalenia zawodowego.
Konferencja była transmitowana on-line, przez kanał YouTube „Dobrych Mediów” oraz na profilu facebookowym koszalińskiego WSD. W dniu konferencji transmisja miała ponad 500 wyświetleń (tzw. „kliknięć”).
Link do wydarzenia na Facebooku: https://fb.me/e/302MxfJaK
Link do transmisji konferencji na YouTube: Świętość Kościoła na przykładzie historii Pomorza – Konferencja – YouTube
Relacja “Gościa Niedzielnego”: Pomorscy święci na dziś (gosc.pl)
2. Warsztaty dla nauczycieli religii „900-lecie chrztu Pomorza Zachodniego”
9 października we współpracy z naszym Wydziałem odbyły się warsztaty dla nauczycieli religii „900-lecie chrztu Pomorza Zachodniego”, prowadzone przez mgr lic. Kazimierza Raczyńskiego, doradcę metodycznego w Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie.(…)
Materiały do pobrania:
scenariusz lekcji szkoła ponadpodstawowa
plansza gra Szlakiem św. Ottona z Bambergu
instrukcja gra Szlakiem św. Ottona z Bambergu
3. Warsztaty dla nauczycieli historii „Znaczenie misji Ottona z Bambergu dla historii Pomorza Zachodniego i dla Polski”
23 listopada we współpracy z naszym Wydziałem odbyły się warsztaty dla nauczycieli historii „Znaczenie misji Ottona z Bambergu dla historii Pomorza Zachodniego i dla Polski”, prowadzone przez dr. Tomasza Skoniecznego, doradcę metodycznego w Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie.
Przy ich przygotowaniu powstały ciekawe materiały przeznaczone do wykorzystania na lekcjach historii.
Znajdziecie tam dwa scenariusze lekcji „Misja biskupa Ottona z Bambergu – początkiem historii Pomorza Zachodniego”:
Oprócz samego scenariusza można tam znaleźć dedykowane materiały dydaktyczne, m.in.: plansze przygotowane na cyfrowej tablicy, interaktywny quiz i zadania do wykonania w aplikacji learningapps, a także wybór materiałów źródłowych.
Spotkania z cyklu „Jan Paweł II zapomniany?”
– 14.10.2023r. ks. prof. dr hab. Jan Perszon „Chrystus fundamentem człowieczeństwa. Jana Pawła II wizja kultury w kontekście kryzysu człowieka i społeczeństwa”
– 18.11.2023r. Grzegorz Polak “Jan Paweł II a wielka polityka”
– 16.12.2023r. ks. dr hab. Robert Skrzypczak, prof. AKW “Pokochałem ludzką miłość Jana Pawła II. Bój o małżeństwo i rodzinę”
– 20.01.2024r. dr Magdalena Siemion “Teologia ciała Jana Pawła II nieodkrytą perłą polskiego Kościoła”
– 17.02.2024r. dr hab. Michał Białkowski, prof. UMK “Krakowskie lata Karola Wojtyły (1938-1978). Wyzwania i nowe perspektywy badawcze”
– 16.03.2024r. dr Ewa K. Czaczkowska “Jak Karol Wojtyła przekonał Kościół do kultu Bożego Miłosierdzia”
– 20.04.2024r. s. mgr Małgorzata Lekan „Nadszedł czas! Wizja kobiecości według Jana Pawła II a praktyka posługi kobietom dziś”
– 25.05.2024r. o. prof. dr hab. Jarosław Kupczak OP
– 22.06.2024r. ks. bp dr Zbigniew Zieliński, ks. dr hab. Grzegorz Wejman, prof. US
Transmisja wykładów, realizowana na żywo, jest dostępna na kanale Civitas Christiana TV.
Opis działań
W Polskim Dyrektorium Katechetycznym czytamy, że „katecheza ma obejmować poważne studium historii Kościoła powszechnego, partykularnego, jak i lokalnego. Studium to winno odnosić problemy historyczne do dzisiaj Kościoła, podejmować również zagadnienia trudne i drażliwe”. (PDK 68) Zajęcia religii prowadzone w oparciu o aktualne programy nauczania uwzględniają ten postulat, przewidując omówienie z uczniami zagadnień z historii Kościoła powszechnego i polskiego. W podręcznikach ogólnopolskich do nauczania religii brakuje zagadnień związanych z dziejami Pomorza. Zbliżający się jubileusz 900 – lecia misji chrystianizacyjnej św. Ottona z Bambergu jest szansą na popularyzację wiedzy o tym wydarzeniu wśród uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych.
Podczas rozmów z uczniami można usłyszeć, że tematy historyczne poruszane na szkolnych lekcjach religii są dla nich mało atrakcyjne, a nauczyciele religii stają przed pytaniem – po co i jak uczyć historii na prowadzonych przez siebie zajęciach.
Głównym efektem działań będzie wypracowanie modeli nauczania o historii Kościoła podczas zajęć religii w szkole. W badaniach szczególna uwaga zostanie zwrócona na przygotowanie materiałów dydaktycznych służących poszerzeniu znajomości wydarzeń związanych z chrztem Pomorza.
Realizacja
Poniżej zamieszczone są do pobrania materiały dla Katechetów.
Lekcja religii szkoły ponadpodstawowe
Lekcja religii szkoły ponadpodstawowe źródła cz.2
1. Paradyskie Studia i Rozprawy
Paradyskie Studia i Rozprawy Tom 3
Fragment z recenzji ks. dra hab. prof. UAM Bernarda Kołodzieja TCHr
Należy wyrazić życzenie, aby recenzowana pozycja książkowa: Paradyż – Sanktuarium Matki Bożej Wychowawczyni Powołań Kapłańskich, znalazła jak największą ilość czytelników nie tylko z Ziemi Lubuskiej, Wielkopolski czy Pomorza Zachodniego. Niech przejeżdżający obok sanktuarium, zwłaszcza duchowni, znajdą chwilę, aby prosić tam o zachowanie swojego powołania oraz wypraszać kolejne powołania kapłańskie i zakonne.
2. Publikacja “50 lat Kościoła koszalińsko-kołobrzeskiego”
Fragment z recenzji ks. dr hab. prof. AP Józefa Szymańskiego
Ustanowienie przez papieża Pawła VI odrębnej struktury kościelnej dla tej części kraju miało wielkie znaczenie dla Kościoła, mieszkańców Pomorza, ale i dla całego państwa. (…) Złoty jubileusz diecezji skłania (…) do refleksji związanych z dziejami ziem, które obecnie tworzą ten lokalny Kościół. Naukowa refleksja jest doskonałym momentem porządkującym wiedzę historyczną na ten temat, obejmuje wiele przestrzeni funkcjonowania diecezji, jej instytucje, dzieła, historię ludzi, którzy odcisnęli piętno na terenach stanowiących “koszalińsko-kołobrzeski Kościół”. Ta historia ma wiele barw. Jest jednocześnie historią rodzin, dzieci, młodzieży, seniorów, którzy tworzyli specyfikę tej społeczności, wzrastali na tej ziemi, łączyli z nią swoją przyszłość i co istotne – byli świadkami “Prawdy”. (…)
© Copyright - Uniwersytet Szczeciński